AVŞAR YEMEKLERİ
Zengin Türk mutfağının dışında Avşarlara özgü yemekler de bulunmaktadır. Avşarların gelir kaynağı daha çok tarım ve hayvancılığa dayalı olduğundan yemekleri daha ziyade tarımsal ve hayvansal ürün ve malzemelerden hazırlanmaktadır.
Kayseri'de yaşayan Avşarların kendilerine özgü yemekleri şunlardır:
Malzemeleri: Döğme(yarma), yoğurt, un, sarımsak, yağ, nâne
Yapılışı: Öncelikle döğme haşlanır. Yoğurt ayran şekline getirilerek ateş üzerine konulur. Döğme, biraz un içine konularak devamlı karıştırılır. Nâne, döğülmüş sarımsak, yağda kızartılarak yemeğin üstüne dökülür. Döğme ve ayran karışımı çorbanın kaynayıncaya kadar karıştırılması gerekir. Hafiften kaynatılarak servise sunulur.
Malzemeleri: Bulgur, süt
Yapılışı: Az miktar su kaynadıktan sonra bulgur içine atılır ve 10-15 dakika kadar kaynatılır. Bulgur kaynadıktan sonra biraz süt ilave edilerek süt ile de bir iki taşım kaynatıldıktan sonra servis yapılır.
Malzemeleri: Nohut, kuru fasulye, yeşil mercimek, bulgur, patates, soğan, yağ, salça ve nane
Yapılışı: Kaynayan suya nohut, fasulye ve mercimek atılır. Daha sonra bulgur ilave edilir. Biraz daha pişince patates doğranır. Patatesler yumuşayınca çorba ocaktan alınır. Üzerine yağ, soğan, salça ve nâne dökülür.
Malzemeleri: Un, yumurta,yağ, salça
Yapılışı: Eriştenin yapılması için un, yumurta, tuz ve su hamur haline getirilerek yoğrulur. Hamurdan beziler yapılarak oklava ile bu beziler açılır. Açılan hamurdan ince ince dilimler halinde erişte kesilir.
Çorbanın yapılışı ise; bir tencerede kaynayan suya bir kaşık tuz ilave edilerek erişteler eklenir ve 5 dakika kaynatılır. Üzerine yağ , salça, nâne ile yapılan sos ilave edilir. İsteğe göre limon eklenir. Erişte çorbasının mercimekli olanı da hazırlanır. Bu çorba eskiden baş ağrısı ve soğuk algınlığına karşı ilaç olarak da kullanılmıştır.
Malzemeleri: Döğme, katık(torba yoğurdu), yağ, nâne, sarımsak
Yapılışı: Yaz aylarında buğday hasadından sonra çıkarılan buğdaydan önce döğme yaptırılır. Kazanlarda kaynayan suda döğmeler haşlanır. Haşlanan döğme kazandan çıkarılarak soğuduktan sonra katık ile yoğrulur. İsteğe göre ne kadar ekşi olması isteniyorsa o kadar bekletilir. Daha sonra ufak parçacıklar halinde avuç içinde şekillendirilerek güneş gören damlarda kurutulur. Kış için hazırlanan bu tarhanalar torbalara konularak kış günlerinde pişirilir.
Çorbanın yapılışı ise; akşamdan sıcak su ile ıslatılan kuru tarhanalar el ile ezildikten sonra yeteri miktarda su konur ve kaynayıncaya kadar karıştırılır. Kendi kendine bir taşım daha kaynatıldıktan sonra üzerine kızgın yağ, nâne ve sarımsak ilave edilir.
Tarhana eskiden beri yapılan ve sevilen bir yemek çeşidi olduğu gibi üzerine söylenmiş mâniler de vardır;
Tarhana tartar
Karnımı yırtar
Ah gidi bulgur
Gel beni kurtar
Tarhana tartar
Karnımı yırtar
Baklava börek
Gel beni kurtar
Malzemeleri: Gavur pancarı, döğme, un, yağ ve yoğurt
Yapılışı: Dağdan toplanan yılan pancarı veya gavur pancarı ufak ufak doğranır. Tuzla ezilerek ufaltılır. İçine döğme konularak biraz haşlanır. Yoğurt ayran yapılarak üzerine dökülür, biraz da un katılır. Üstü bastırılarak akşamdan sabaha kadar bekletilir. Ekşidikten sonra tekrar pişirilir. Tereyağ ile yağlanarak yenir.
Malzemeleri: Bulgur, yeşil mercimek ve tereyağ
Yapılışı: İlk olarak mercimek haşlanır. Kaynayan mercimek içine bulgur ilave edilir. Pilav suyunu çekince tereyağ eritilir ve pilavın üzerine dökülür.
Geleneksel bir yemek özelliği taşıdığından Avşarlarca sevilerek yenir. Düğünlerde çokça yapıldığı gibi turşu ile beraber sac ekmeğinin içine dürülerek yenmesi meşhurdur. Üstüne bir çok mâniler söylenmiştir;
Pilav pişirdin yavan
Üstüne dildim soğan
Ben askere gidiyom
Uyan Halimem uyan
Bulguru haşladım
Yemeğe başladım
Asker yarim gelince
Ağlamaya başladım
Malzemeleri: Kabak çiçeği, soğan, sarımsak, tereyağ, pirinç veya bulgur, salça
Yapılışı: Kabak çiçeği sabah erkenden toplanır. Kenarları temizlenir. Bir kap içerisine bulgur veya pirinç, salça, rendelenmiş soğan, maydanoz, sıvı yağ, yeteri kadar tuz konarak iç hazırlanır. Hazırlanan içlerden birer kaşık kabak çiçeklerine konarak kapatılır. Tencereye dizilerek sıcak su konur ve pişirilir. Pişen dolmalar tabaklara alınır ve üzerlerine sarımsaklı yoğurt dökülür. Yoğurdun üzerine eritilmiş tereyağ gezdirilir.
Malzemeleri: Kıyma veya patates, bulgur, un, maydanoz, salça, yağ, soğan, karabiber
Yapılışı: Ufak bulgur önceden ıslatılır. İki üç saat bekledikten sonra un ve yeteri miktarda tuz ile yoğrulur. İsteğe göre hamurun içine nâne, karabiber ve kırmızı biber eklenebilir. Kıyma veya haşlanıp soyularak ezilen patates, soğan, biber, salça, yağ ile kavrulur. Diğer kapta hazırlanan hamurdan ceviz iriliğinde parçalar koparılır ve baş parmak yardımıyla ortaları açılır. Hazırlanan içten bir kaşık konur ve kapatılıp yuvarlatılır. Kaynayan suyun içine atılarak haşlanır. Köfte üzerine sudan çıkardıktan sonra ekşi, sarımsak ve salçalı yağ dökülür.
Malzemeleri: Patates, bulgur, soğan, salça, maydanoz ve yağ
Yapılışı: Patatesler ve bulgur ayrı ayrı kaplarda haşlanır. Soyulup ezilen patatesler bulgur ile yoğrulur. Diğer tarafta yağ, salça, soğan ve maydanoz ile hazırlanan sos da ilave edilerek yapılan karışım elde sıkılır ve tabaklara dizilir.
Malzemeleri: Fasulye, nohut, mercimek, bulgur, un, soğan, sarımsak, biber, nâne, ekşi
Yapılışı: önceden ıslatılan ufak bulgura un, rendelenmiş soğan, tuz, biber, nâne atılarak iyice yorulur. Kıvamına gelince küçük küçük nohuttan biraz büyük olarak kopartılarak yuvarlatılır. Höllük yapıldıktan sonra haşlanan fasulye, nohut ve mercimekten birisi içine atılarak kaynatılır. Bir tava içinde yağ, biber, sarımsak kızartılarak pişen yemeğin üzerine dökülür. İsteğe göre ekşi de atılabilir.
Malzemeleri: Un, yumurta, peynir ya da patates, soğan, salça, yağ, biber
Yapılışı: Açılan mantı hamuru büyük kareler halinde kesilir. İçine ezilmiş soğanlı, biberli peynir yada kavrulmuş patates konup, üçgen şeklinde kapatılır. Bunlar suda haşlanır. Suyu süzülerek üzerine tereyağı yakılıp dökülür.
Normal mantılarda ise mantı sulu ve yoğurtlu olarak iki türlü yapılır.
Malzemeleri: Un, maya, tereyağı, yumurta, sulu yoğurt
Yapılışı: İlk olarak hamur kulak memesi yumuşaklığında olacak şekilde maya ile yoğrulur. Hamur mayalanınca merdane ile açılır. Eritilmiş yağdan hamurun üzerine sürülür. Yağ içte kalacak şekilde rulo yapılır. Rulo bir uçtan başlayıp öbür ucuna kadar dürülür. Elde edilen bezi tekrar açılarak önceki işlem tekrar edilir. Bu sefer hamur biraz kalınca açılır, tepsiye olduğu gibi konur üzerine bir iki kaşık sulu yoğurtla bir yumurta çırpılıp sürülür. Çatalla süslenir. Üstü kızarıncaya kadar fırında pişer. İçlisi de yapılabilir.(patates, peynir, ıspanak)
Malzemeleri: Un, tereyağ,
Yapılışı:Kömbe gibi açılan hamurun içi yağlanır. Rulo yapılarak normal sacda pişirilir
Malzemesi: Soğanak bitkisi, un, yağ,
Yapılışı: Soğanak ilkbahar mevsiminde çayırlarda yetişen bir bitkidir. Un hamur yapılarak ekşimesi için bir süre bekletilir. Soğanak haşlanıp yağda hafiften kavrulur. Hamur küçük parçalara ayrılarak el büyüklüğünde, oklava ile açılır. Yarı tarafına soğanak konularak diğer yarısı üstüne getirilip kapatılır. Kenarları bastırılarak birbirlerine yapışması sağlanır. Bunlar sac üzerinde kızartılır.
Aynı şekilde peynirli, patatesli, ıspanaklı börek de yapılır.
Tutmaç(Dutmaç)
Malzemeleri: Un, mercimek, sarımsak, biber, reyhan, limon tuzu
Yapılışı: İlk olarak hamur oklava ile yufka halinde açılarak, mercimek gibi kesilir.Bu kare de olabilir. İyice kaynatılır. Biber, reyhan yağda kızartılarak üzerine dökülür. Limon tuzu da atılır. Etli ve mercimekli de olabilir.
Tutmaç üzerine söylenmiş bilmece ve mâniler de söylenir:
Dedem eşeğe binmiş, ayakları salkım salkım
Kele gelin kele gelin
Gelinden örnek alın
Gelin bir dutmaç kesmiş
Camız gözünden kalın
- Guymak(Püşürük, Dolaz, Bulambaç)
Malzemeleri:Un, şeker, tuz ve pekmez
Yapılışı: Su kaynatılarak un ve şeker katı bir muhallebi olacak şekilde özenir ve pişirilir.Tabaklara servis yapıldıktan sonra üzerine yakılmış tuzsuz tereyağ gezdirilir. Ayrıca çatal ve kaşığın ucuna alınan hamur, pekmez veya şekere, daha sonra da yağa batırılarak yenilir. Bu yemek üzerine söylenmiş dörtlükler de vardır:
Gelin bacı
Kaldır sacı
Kocan geliyor
Çal bulambacı |